12.02.2024
Bu, şimdiye kadar, yeryüzünde geliştirilmiş, en basit, en güçlü, en sofistike, en kolay, en zor dijital oyunun adıdır. Gerçekte bir eğitim simülasyonudur; bir yönetim eğitimi simülasyonu… Basit bir yönetim ölçeğinden başlayan potansiyeli, en büyük ölçekte, en karmaşık bir evreni, çevreyi yönetmeye kadar ulaşabilmektedir. Bu nedenle en iddialı, etkin ve güçlü, tepe liderlerin ve yöneticilerin eğitiminde kullanılmaktadır.
Simülasyonun mekanizması basitçe iki ilişki üzerine kurulmuştur. Merkezde dairesel piramidal/konik bir yönetim merkezi vardır. Bunun çevresindeyse bir yönetilen alan/evren bulunmaktadır.
Yönetim merkezinde, geniş taban alanından, yukarıya doğru farklılaşan yönetim fonksiyon kademeleri bulunmaktadır. Tabana doğru yönetim uygulama fonksiyonları; yukarıya doğru da, yönetimin ana gövdesini belirleyen; yüksek strateji, sistem, politika, strateji, taktik, metodoloji oluşturulan kademeler ve en tepede de buraya kadar ifade edilen her şeyin mahiyetini belirleyen kök verilerin imal edilebileceği bir mertebe bulunmaktadır. Kısaca yönetici adayları üç kademede çalışabilmektedirler. Tabanda uygulama, ortada sistem strüktürü, karar ve işletim mekanizmaları; tepede, her şeyin mahiyetini belirleyen kök verilerin imalatı… Yönetici adayları hem müstakil, hem de kollektif eğitim almaktadırlar.
Çevrede, yapay zeka ile bağımsız birimler halinde oluşturulmuş; sürekli öğrenen ve otonom hareket edebilen yaratıklar vardır. Bunlar; bir başlangıç doğalarına, öğrenme, karar ve davranış mekanizmasına sahiptirler.
Ayrıca, çevredeki yaratıkların karar ve davranışlarını etkileyen unsurlar; kendi aralarındaki ilişkileri belirleyen sabit mekanizmalar ve kurallar; davranışların ortaya çıkarttığı zorunlu sonuçlar; yaratıklarla yöneticiler arasındaki ilişki ve etkileşimleri belirleyen kural ve dinamikler mevcuttur.
Yaratıkların otonom davranışlarını sağlamak için yaratıklara şöyle bir mekanizma yazılmıştır. Dışarıdan gelen her şey bir bilgi olarak alınıyor. Yaratık bunu öznelleştiriyor, yani kişisel izafi bilgiye dönüştürüyor. Bunun için farklı bilgi türlerinin filtrasyonuna ve işlemine tabi tutuluyor. Sonra bu bilginin güçlendirilip, kesinleştirilmesi süreci başlıyor. Kesinleşen bilgi mukabil bir karara, karar da davranışa dönüşüyor.
Yukarıda ifade edilen şey, yaratıkların çevredeki diğer yaratıklar ve merkezdeki yöneticilerle kök ilişkilerini belirleyen sabit bir döngü olarak belirlenmiş. Yaratıkların ortaya çıkmış davranışları; çevredeki bütün koşulları, ilişkileri, biçimleri, olguları, oluşları, sistemleri belirleyen bir etki fonksiyonuna sahip kılınmıştır. Bu etkiler, yaratıklara bir bilgi olarak dönüyor ve yaratıklar bu bilgiye göre bir tutum alıp, bir davranış sergilemek mecburiyetindeler. Bu döngü, simülasyon evrenindeki bütün “yaşam” biçimini ortaya çıkartmaktadır.
Belirlenen tarif ve kriterlere göre, simülasyon evreninde bütün iyi ve kötü şeyler, yaratıkların otonom davranışlarıyla ortaya çıkmaktadır. Bütün kollektif yaşam biçimi ve bunların ortaya çıkarttığı her sonuç ta, yaratıklar için yazılan başka bir sabit döngünün eseridir. Bir yaratık bir davranış sergiler. Diğerleri bunu bir bilgi olarak alırlar ve mukabil bir karar alıp, bir davranış sergilerler. Bu davranış, diğer yaratıklar tarafından bir bilgi olarak alınır ve zorunlu bir davranışa çevrilir. Bu durum simülasyonda sonsuz bir döngü olarak devam eder.
Bu sabit döngünün çıktısı olarak simülasyon evreninde, Belirlenen kök anlam ve kriterlere uygun, dingin bir “yaşam” ve ilişkiler oluşabileceği gibi; bütün her şeyin karmaşaya ve çatışmaya dönebileceği bir ortamın yapılanması ihtimali de söz konusudur. Hatta bunların neticesinde yaratıkların arasında ve yönetim kademedesinde her şeyin kilitlenmesine, iş görmemesine ulaşabilecek bir skalada, olumsuz sonuçların ortaya çıkmasına vesile olabilecek bir potansiyelde vardır.
Yöneticilerin de sahip kılındıkları potansiyelleri kullanabilmelerini belirleyen sınırlar, yetkiler ve hukuk ilkeleri yazılmıştır. Yöneticiler, bütün kademelerdeki imkanları kullanmak hakkına sahiptirler. Bu fırsatların etki potansiyeli; yaratıkların bütün karar ve davranışlarını biçimlendirebilmek, sınırlandırabilmek, yönlendirebilmek ve farklı biçimlerde etkileyebilmek, dolayısıyla yaratıkların bütün hayatlarını tesir altında tutabilmeye de imkan sağlamaktadır.
Yaratıklar ve yöneticiler için tek ve referans sabit parametre, yaratıklar için belirlenen temel doğa bilgisidir. Yaratıkların referans amacı, bu bilgi çerçevesinde karar alıp, davranış gerçekleştirmek; yöneticiler için de, bu referans bilgiler çerçevesinde yönetim fonksiyonlarını yerine getirmektir.
Eğer her iki tarafta, bu referans çerçevesinde davranabilirse, ideal durum ortaya çıkıyor. Bunun neticeleri; her iki tarafında anlamları gerçekleştirmesi, optimal başarıyı elde etmesi, en güçlü-tutarlı-bütüncül-dingin hale gelmeleri; bunun çıktısı da; sistemde çatışmasızlık halinin oluşması ve majör işbirliği durumuna ulaşılmasıdır.
Tersi bütün durumlarda ise, bütün hal ve süreçlerde; çatışmalar, karşıtlıklar, düşmanlıklar, zorlukların maksimize, işbirliği ihtimallerinin minimize olması; bütün unsurların en güçsüz ve tüketici pozisyona ulaşmak eğilimi vardır.
Bu simülasyonu anlatırken dikkat çekilmesi gereken önemli bir iki husus ta; yöneticilerin, bütün hal, mekanizma ve potansiyelleri ile birer insan olmaları; yaratıkların ise, koşul, hal ve sistemleri yazılım ile belirlenmiş birer yapay zeka birimi olmalarıdır. Bir de, simülasyon süreklilik arzeden bir yapıda çalışmaktadır.Yani yeni gelen öğrenciler için program yeniden başlatılmamakta, diğerlerinin bıraktığı yerden devam etmektedir. Yeniden başlatmak bir özel şart opsiyonudur. Kısmi ya da geniş resetleme ihtimali de, yönetim süreçlerinde bir karar opsiyonudur.
Biraz da bu simülasyonun istatiksel sonuçları üzerinde bilgiler vererek yazıyı bitirelim.
İstatiksel değeri olan muhtemel sonuçları şöyle ifadelendirebiliriz. Yönetici adayları açısından en fazla görülen sonuç; sorunların yoğunlaştığı, karmaşa ve huzursuzluğun baş gösterdiği, yönetmenin zorlaştığı durumlara ulaşılmasıdır. Bu hallerde genellikle; yeni aforizmalarla, kısmi değişikliklerle, bazen lokal resetlerle, bazen de, daha geniş müdahalelerle oluşturulan kaosları; radikal mahiyet farkı olmayan, fakat sureta biçim ve görünüm farklılıkları meydana getirerek; sonuç ötelemek, zaman kazanmak çabaları gösterilmektedir.
Bazı zamanlarda; ya artık bunların çözüm olmadığının anlaşıldığı, ya da yöneticilerden bazılarının, yaratıkların doğalarına uygun yönetim sistem ve biçimlerinin bilincine ulaşması durumunda; yönetimin, asıl referanslara uygun hale getirilmesi çabaları ile, yönetilecek evrenin dinginleşmesi, barış ve işbirliği vasatına kavuşturulması durumudur.
Çok nadir olarak da, artık hiçbir çabanın evreni düştüğü kaostan kurtarabilmek ihtimalinin kalmadığı; yaratıkların neredeyse tamamına yakının bu formasyon ihtimalini kaybettiği durumlarda, simülasyon sisteminin bütünüyle resetlenip, her şeyin yeniden başlatıldığı halden bahsedilebilir.
Mevcut süreçte benim müşahade edebildiğim, simülasyon sisteminin neredeyse topyekûn reset ihtimali oluşturmaya başlamış olmasıdır. Buna karşın, zaman kazanmaya yönelik bilindik yöntemler üzerinde çalışılmakla birlikte, çalışanların bile fazla umudu olduğu görülmemektedir. Diğer ihtimal ise; topyekûn reseti önleme imkanına sahip yönetici adaylarının devreye girmesi olasılığının umut edilmesidir.
Bitirirken en çarpıcı soruya da cevap vermek gerekmektedir. Burada eğitim alanlar ne olmaktadırlar? Elbetteki Dünya’daki irili, ufaklı sistemleri yönetmektedirler.
Bu yazıda yer alan fikirler yazara aittir. Farklı Bakış’ın bakış açısını yansıtmayabilir.
