04.01.2024
Söz bana ait değil. Bir muhabbet esnasında arkadaşlardan birisi espri babında söyledi. Bana da, bir yazı potansiyeli barındırması açısından ilginç geldi. Fakat aynı anda, sesleri kargadan kötü bazı kişilerin konuşmaları ve tezviratları kulaklarımda çınlamaya başladı. Yine de kıyamadım kavramı israf etmeye. Asgariden, strateji ve “fıtrateji” arasındaki ses uyumuna istinat ettirip, iki kavram arasındaki güç ve etki potansiyelinin mukayesesinin yapıldığı bir yazı yazılabilirdi.
Strateji kelimesinin etimolojisi, Antik Yunancada, “orduyu sevk eden generallerin sanatı” anlamına gelen “strategos” kelimesine dayanır. Sonraları, hayatın bütün alanlarında, “bulunulan durumdan, ulaşılması hedeflenen duruma; en güvenli, etkin, verimli ve dengeli gitmeyi mümkün kılan tüm; yol, yöntem, unsur ve süreçleri kapsayan olguya verilen isim” olarak evrimleşmiştir.
Eğer “fıtrateji” isimli bir disiplin geliştirilseydi bunun kök kavramı fıtrat olacaktı. Fıtrat kavramı; bütün varlıkların, olguların, oluşların, hallerin ve ilişkilerin, hayatın bu boyutuna ilişkin orijinal varlık özellikleri demektir. Orijinal varlık özellikleri, sözkonusu unsurun; anlamı yani varlık nedeni, bu anlamı gerçekleştireceği kök; ilkeleri, sınırları, değerleri, ölçüleri, fonksiyonları, sistemleri, mekanizmaları, ilişkileri, hukuku, kaynakları gibi parametrelerini tarif eder.
İnsanların fıtratlarının fevkinde potansiyelleri vardır. Yani kendi varlık nedenlerinin dışında kararlar alıp, davranışlar sergileyebilmek potansiyelleri vardır. Bu nedenle insanlar, kendi fıtrat özelliklerini kapsayan bir hüküm seti yani dini bilgiler çerçevesinde kararlar alıp, davranışlar sergilemekle mükellef tutulmuşlardır.
Stratejinin etki alanı cari gerçekliğin bir durumundan başlar ve bu durumun, başka bir duruma dönüşmesini hedefler.
“Fıtratejinin” etki alanı, sözkonusu olgunun, durumun, oluşun, ilişkinin veya varlığın, kök anlamından, varlık nedeninden, fonksiyonundan başlar. Bu anlamın ve anlamı gerçekleştirecek parametrelerin, muhtemel bütün etki potansiyellerini ve bunların oluşturabileceği bütün neticeleri kapsayan bir tesir çerçevesine sahiptir. Bu tesir, ortaya çıkacak bütün sonuçların mahiyeti ile ilgilidir.
İkisi arasındaki etki ve güç mukayesesinin anlaşılabilmesi için verilebilecek en isabetli iki örnek şunlar olabilir. Birisinde, herhangi bir maddi unsura etki edebilmek için strateji, görülen veya algılanan bütün unsur ve hususlardan müdahale eder; “fıtrateji” (şimdilik) atomaltı mertebeden müdahale eder. Diğer bir örnek ise; bedene müdahale çerçevesinde verilebilir. Strateji, deri, organ, sistem veya dokular mesabesinde bir müdahale imkanına sahiptir. “Fıtrateji” ise genetik düzeyde, dna ve rna’sından müdahale imkanına sahiptir.
Bir başka, güç ve etki kıyaslamasını da, oluşlar tablosundaki konum üzerinden yapmak mümkündür. Oluşlar tablosunda, strateji, “fıtratejiye” göre beş kademe altta yer almaktadır. Oluşlar tablosunda etki potansiyellerine göre sıralama; ontoloji, epistemoloji, doktrin, yüksek strateji, siyasa, strateji, … olarak devam etmektedir. Bu piramidal yapıda, aşağıdan yukarıya doğru; yalınlık, güç ve etki potansiyeli artmaktadır. En rafine hali tepedeki ontolojik mertebedir, yani fıtrat mertebesi. Bunun başka bir anlatımı da, “fıtratejiyle”, strateji arasındaki beş mertebenin güç ve etki çarpanı, asimetrik bir fark oluşturmaktadır.
Başka bir imkan potansiyelinden daha bahsetmek istiyorum. Eğer “fıtratejik analiz” yaparak bir güç ve etki haritası oluşturulmak istense, adeta bütün insanların ve bunların oluşturacağı bütün kollektiflerin güç ve etki ihtimalleri, nokta konumlarla haritalandırılabilirdi.
Bu yazıda bir ses benzerliğinden yola çıkıp, iki kavram arasında kısmi mukayeseler yapmaya çalıştık. Elbette çok alışkın olunmayan bir konuda, çok alışkın olunmayan bir perspektiften birşeyler söylenmek istendi. Ancak bunun oluşturabileceği imkan potansiyeli hususuna dikkat çekmek babından bir önem taşıyabilir. Zira durduğumuz yer, ne mutlak, ne de nihaidir. Ancak ötesine ilişkin farkındalık, belki de, cari aklın, araçların ve yaklaşımların fevkinde bir perspektifle elde edilebilir.
Bu yazıda yer alan fikirler yazara aittir. Farklı Bakış’ın bakış açısını yansıtmayabilir.
